Κατερίνα Φραγκάκη στο dikastiko.gr: Τα «ψιλά γράμματα» στις κληρονομιές κρύβουν «παγίδες»
Σημαντικό βαρίδι αποτελεί για χιλιάδες πολίτες η αποδοχή της κληρονομιάς. Τόσο η οικονομική κρίση όσο και οι υψηλοί φόροι έχουν μετατρέψει την κατοχή ενός ακινήτου από τύχη σε «ατυχία», καθώς η περιουσία μπορεί να «κρύβει» χρέη, δυσανάλογα με την αξία του.
Ο υπερδανεισμός των προηγούμενων ετών σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση ωθούν πολλούς πολίτες σε δικηγορικά γραφεία προκειμένου να εξακριβωθεί αν πρέπει να γίνει αποδοχή ή αποποίηση κληρονομίας.
Έχει παρατηρηθεί λοιπόν έντονα το φαινόμενο των αποποιήσεων κληρονομιάς τα χρόνια της κρίσης, οι οποίες αυξήθηκαν κατά περίπου 85%. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι η κληρονομιά που κάποτε θεωρούνταν, τύχη και εύνοια και μια ενίσχυση για τις επόμενες γενιές, σήμερα αποκτά εντελώς το αντίθετο νόημα.
Οι λόγοι που ωθούν έναν κληρονόμο στη διαδικασία της αποποίησης κληρονομίας είναι τα χρέη του κληροδότη, αλλά ταυτόχρονα πολλοί φορολογούμενοι υπό το βάρος των φόρων και των υποχρεώσεων που συνοδεύουν τις περιουσίες (ΕΝΦΙΑ, τεκμηρίων, συντήρησης περιουσίας) αποφασίζουν να μην αποδεχτούν την κληρονομιά προχωρώντας σε αποποίησή της.
Η αποποίηση αλλά και η αποδοχή από νομική άποψη, είναι μονομερής δικαιοπραξία αμετάκλητη και γίνεται στον γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς. Το δικαστήριο της κληρονομιάς είναι πλέον το ειρηνοδικείο της τελευταίας κατοικίας του θανόντος. Πρέπει δε να επισημανθεί ότι μπορεί η αποποίηση να ακυρωθεί συνεπεία πλάνης, απάτης, απειλής.
Δικαίωμα αποποίησης έχει κάθε κληρονόμος, είτε εκ διαθήκης είτε εξ αδιαθέτου. Μόνο το Δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά, η οποία περιέρχεται σ’ αυτό και ως εκ τούτου οι περιουσίες καταλήγουν στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ο λόγος για τον οποίο τις περισσότερες φορές ένας πολίτης δεν μπορεί να αποποιηθεί είναι η πάροδος της προθεσμίας, καθότι ο κληρονόμος βάσει του νόμου πρέπει να αποποιηθεί μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών. Αν ο κληρονόμος δεν αποποιηθεί μέσα στην προθεσμία η αποποίηση είναι άκυρη. Όταν παρέλθει λοιπόν το τετράμηνο, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή. Σε περίπτωση που υπάρχει διαθήκη ο ως άνω χρόνος δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης.
Για την αποποίηση ακολουθείται σειρά και ειδικότερα αποποιούνται πρώτα τα τέκνα και ο /η σύζυγος. Μετά την αποποίηση αυτών ξεκινά η 4μήνη προθεσμία αποποίησης των αδελφών του θανόντος. Αν τα τέκνα έχουν παιδιά δηλαδή ο αποβιώσας είχε εγγόνια, μετά τα τέκνα, πρέπει να αποποιηθούν τα εγγόνια και μετά τα αδέρφια του.
Μεγάλη σύγχυση υφίσταται και για τη δυνατότητα αποποίησης των ανηλίκων τέκνων. Δεν είναι λίγες οι φορές που τόσοι οι ανήλικοι όσο και οι γονείς τους δεν γνωρίζουν ότι είναι κληρονόμοι και θεωρούν λανθασμένα ότι η προθεσμία αποποίησης ξεκινά με την ενηλικίωση. Η κληρονομιά που περνάει σε ανήλικο θεωρείται ότι γίνεται αποδεκτή πάντοτε με το ευεργέτημα της απογραφής (1527 ΑΚ). Τα ανήλικα τέκνα μπορούν να αποποιηθούν την κληρονομιά μετά από άδεια από το δικαστήριο με την επίκληση του λόγου που πρέπει να αποποιηθούν. Τη διαδικασία την κινούν οι γονείς των τέκνων.
Εάν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος διέμενε στο εξωτερικό, τότε η προθεσμία για την αποποίηση είναι ένα έτος. Η αποδοχή και η αποποίηση κληρονομιάς δεν μπορούν να γίνουν μερικώς, διαφορετικά είναι άκυρη.
*Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
